महोत्तरीमा वर्षा अभाव, किसानको धान रोपाइँमा संकट

मधेश प्रदेशको महोत्तरी जिल्लामा लामो समयदेखि पानी नपरेपछि कृषकहरू चिन्तित भएका छन्। जिल्लामा पर्याप्त पानी नपर्दा यस वर्ष धान रोपाइँको समयमै सुरु गर्न नसकिएको छ। किसानहरू खेतमा पानी नपरेका कारणले रोपाइँको काम रोकिएको भन्दै आक्रोशित छन्। कृषि कार्यालयका अनुसार जिल्लाको कुल खेतीयोग्य जमिनमध्ये हालसम्म करिब ४० प्रतिशत क्षेत्रफलमा मात्र धान रोपिएको छ।

विशेषगरी असार र साउन महिनामा रोपाइँ सम्पन्न हुने परम्परा रहे पनि यस वर्षको कमजोर मनसुनका कारण रोपाइँ ढिलो भइरहेको छ। किसानहरूले ट्युबवेल, पम्पसेट, र अन्य वैकल्पिक सिंचाइका माध्यम प्रयोग गरे पनि त्यो पर्याप्त नभएको गुनासो गरेका छन्। कतिपय ठाउँमा बिरुवा सुक्न थालेका छन् भने केही ठाउँमा रोपिएको बिरुवासमेत मर्न थालेको छ। किसानहरू भन्छन्, "सिंचाइको सुविधा नभएको ठाउँमा खेत बाझो राख्नुको विकल्प छैन।"

महोत्तरी कृषि ज्ञान केन्द्रका अनुसार जिल्लामा करिब ४५ हजार हेक्टर खेतीयोग्य जमिन छ। तर हालसम्म १८ हजार हेक्टरभन्दा कम क्षेत्रफलमा मात्र रोपाइँ सम्पन्न भएको छ। कार्यालयले चेतावनी दिएको छ कि यदि केही दिनभित्र पर्याप्त वर्षा नभए आगामी महिनामा धान उत्पादनमा ठूलो गिरावट आउने निश्चित छ। यसले जिल्लाको खाद्यान्न सुरक्षामाथि समेत असर पुर्‍याउनेछ।

स्थानीय किसानहरू सरकारसँग राहत र सिंचाइ सुविधा उपलब्ध गराउने माग गरिरहेका छन्। उनीहरूको भनाइमा, "हाम्रो आयको मुख्य स्रोत नै खेती हो। वर्षा नभए उत्पादन शून्य हुन जान्छ, ऋण तिर्ने, छोराछोरी पढाउने र घर चलाउने सबै योजना संकटमा पर्छ।"

यस्तो अवस्थामा कृषि मन्त्रालय र स्थानीय तहले वैकल्पिक उपाय खोजेर किसानको अवस्था सुधार गर्नुपर्ने देखिन्छ। दीर्घकालीन रूपमा सिचाइ प्रणालीको विकास, जल संरक्षण संरचना निर्माण र मनसुन पूर्व तयारीलाई प्राथमिकता दिनुपर्ने आवश्यकता झन् स्पष्ट भएको छ।

महोत्तरीका किसानहरूको अवस्था अहिले देशभरि मनसुन ढिलाइले परेको कृषिमा संकटको प्रतिनिधि उदाहरण हो। समाधानका लागि अबको ध्यान राहतभन्दा पनि दीर्घकालीन समाधानमा केन्द्रित हुनुपर्छ।