नेपालको वैदेशिक व्यापार २ खर्ब नाघ्यो, खाद्यतेल पुनःनिर्यात मुख्य कारण

काठमाडौं, साउन ७ — नेपालले चालु आर्थिक वर्षमा वैदेशिक व्यापारको परिमाण २ खर्ब रुपैयाँ नाघेको छ। भन्सार विभागले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को अन्त्यसम्म कुल आयात र निर्यात जोड्दा यो ऐतिहासिक परिमाण पुगेको हो।

विशेष गरी प्रशोधित खाद्यतेल (refined edible oil) को पुनःनिर्यात (re-export) मा भएको उल्लेखनीय वृद्धिले यो व्यापार परिमाणमा प्रमुख योगदान दिएको विभागको भनाइ छ। रिपोर्ट अनुसार, खाद्यतेल निर्यात १५३७ प्रतिशतले बढेको छ, जसले निर्याततर्फको आँकडालाई अस्वाभाविक रूपमा उच्च बनाएको हो। भारतमा पुनःनिर्यात गरिएको खाद्यतेल नै यस वर्ष नेपालको प्रमुख निर्यात वस्तु रह्यो।

यद्यपि, कुल व्यापार वृद्धिको सकारात्मक संकेतबीच पनि नेपालको व्यापार घाटा भने यथावत् रहेको छ। आयात अझै पनि निर्यातको तुलनामा धेरै उच्च रहेकोले देशको व्यापार सन्तुलनमा सुधार देखिएको छैन। विशेषज्ञहरू भन्छन्, “पुनःनिर्यातका केही वस्तुहरूले निर्यातमा योगदान दिइरहे पनि दीर्घकालीन समृद्धिका लागि उत्पादनमुखी संरचना विकास र विविधिकरण अपरिहार्य छ।”

सरकारले अहिले निर्यात प्रवर्द्धन, उद्योगहरूमा लगानी अभिवृद्धि, र सीमाना नाकाहरूमा पूर्वाधार सुधार गर्ने रणनीति अघि सारेको छ। साथै, भन्सार प्रणालीमा प्रविधिको प्रयोग र निर्यात व्यवसायीहरूलाई सहज वातावरण प्रदान गर्ने उद्देश्यले नीति निर्माणको प्रक्रिया तीव्र बनाइएको छ।

नेपालको निर्यात वृद्धिका लागि कृषिमा आधारित उद्योग, जलस्रोतजन्य उत्पादन, हस्तकला र पर्यटनसँग सम्बन्धित सेवाहरूमा लगानी बढाउनुपर्ने आवाजहरू समेत उठिरहेका छन्। यस वर्षको व्यापार आँकडाले अर्थतन्त्रमा केही आशाको संकेत दिएको भए पनि दीर्घकालीन दृष्टिमा संरचनागत सुधार आवश्यक रहेको अर्थविद्हरूको टिप्पणी छ।