यस वर्ष पुनः सञ्चालन हुने गैंडाको गणना

काठमाडौं, भदौ ११ – राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागले यस वर्ष गैंडाको गणना (Rhino Census) पुनः सञ्चालन गर्ने तयारी गरेको छ। गत आर्थिक वर्षमा दातृ निकायको सहयोग अभाव र बजेटीय व्यवस्थापनमा देखिएको समस्याका कारण असार र फागुन महिनामा तय गरिएको गणना स्थगित भएको थियो।

यसपालि भने विभागले आफ्नै बजेटबाट आवश्यक व्यवस्थापन गर्ने निर्णय लिएको छ। विभागका अधिकारीहरूले अब दातृ निकायमा मात्र निर्भर नहुने स्पष्ट पार्दै, स्वदेशी स्रोतसाधनको प्रयोग गरी गणना अघि बढाइने बताएका छन्।

गैंडाको संरक्षण नेपालको जैविक विविधता र पर्यटन दुवैका लागि अत्यन्तै महत्वपूर्ण मानिन्छ। तर, पछिल्लो समय चितवन, बर्दिया र अन्य संरक्षित क्षेत्रमा गैंडाको मृत्यु दर बढ्दै गएको देखिएको छ। प्राकृतिक कारण, उमेर, लडाइँ तथा बाढी–पहिरो जस्ता कारणले गैंडाको संख्या घट्ने जोखिम बढेकाले यसपटकको गणना अझै संवेदनशील र निर्णायक हुने अनुमान गरिएको छ।

अन्तिम पटक सन् २०२१ मा गरिएको गणनाले नेपालमा गैंडाको संख्या ७५२ पुगेको देखाएको थियो। त्यसयता विभिन्न घटनाले केही गैंडाको मृत्यु भएको तथ्यांक सार्वजनिक भएका छन्। यद्यपि, हालको वास्तविक संख्या कति छ भन्ने बारेमा स्पष्ट तथ्यांक उपलब्ध नभएकाले नयाँ गणनालाई संरक्षण रणनीतिका लागि आधार मानिएको छ।

विभागले आगामी नोभेम्बर (मङ्सिर) महिनाभित्र गणना कार्य सम्पन्न गर्ने तयारी गरेको छ। यसका लागि आवश्यक तालिम, प्राविधिक उपकरण, ताल–खोला र वन क्षेत्रमा प्रत्यक्ष निरीक्षण गर्ने टोलीहरू गठन गरिने भएको छ।

विशेषज्ञहरूले गैंडाको संख्या मात्र होइन, तिनको बासस्थान, भोजनको उपलब्धता र बाँच्ने दरबारे पनि विस्तृत अध्ययन गर्नुपर्ने सुझाव दिएका छन्। यसले दीर्घकालीन संरक्षण रणनीति बनाउन सहयोग गर्ने विश्वास गरिएको छ।